کد مطلب:37567 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اهل بيت

از ديدگاه اسلام آيا سرمايه داري درست است؟ آيا حضرت علي(ع) سرمايده دار زمان خويش بودند؟ اگر جواب مثبت است، دليل قناعتشان چه بوده است؟

سرمايه داري يعني مالداري و توانگري. اين صفت در اصل امري خوب و ستودني است، همچنان كه فقر و تهيدستي، نكوهيده و مذموم است.

ثروت و سرمايه ذاتاً در اسلام پسنديده است. آن چه مذمّت شده، دل بستگي به ثروت و دنيا، هدف دانستن و تفاخر به آن، كسب نامشروع و ادا نكردن حقوق واجب است. اگر شخصي ثروت فراواني داشته باشد، اما از راه حلال كسب نموده باشد و حقوق شرعي (خمس و زكات) را پرداخته و به نيازمندان توجه كرده و از آنها دستگيري نمايد، چنين ثروتي پسنديده است. در قرآن كريم از دو ثروتمند ياد شده است: حضرت سليمان(ع) و قارون. يكي ثروت را وسيلهاي براي رفع نياز نيازمندان ميدانست و هماره در راه خدا انفاق مينمود اما ديگري آن قدر ثروت او را مست نمود و مغرور كه حاضر نبود هيچ تكليف و مسئوليت ديني را در قبال سرمايه و ثروت خود بپذيرد و سرانجام با عذاب الهي با تمام ثروتش در زمين مدفون شد.

پيشوايان دين اسلام و از جمله حضرت علي(ع) با كار و كوشش، داراي سرمايه و ثروت بودند. املاك و باغهاي اميرالمؤمنين(ع) در مدينه و ينبع مشهور است. روزي شخصي به امام صادق(ع) عرض كرد: مردم شما را مردي ثروتمند ميدانند، حضرت فرمود: مالدار بودن عيب نيست.(1)

اميرمؤمنان فرمود: بدانيد از جمله نعمتهاي خدا كه به بندگان ارزاني داشته، فراواني مال و ثروت است.(2) ثروت داشتن عيب نيست، بلكه نعمتي است كه انسان ميتواند آن را توشهاي براي آخرت قرار داده و با كمك به بندگان، رضايت الهي را جلب نموده و موجب تقرّب به خدا شود.

اما در تاريخ غالباً سرمايه داري بار منفي داشته واين بدان خاطر است كه غالباً سرمايه داران يا از راه حرام آن را به دست آورده و يا دلبستگي به آن داشته و استفاده نامطلوب ميكردند.

اين لفظ غالباً ياد آور كساني است كه شكمشان سير است و بهترين امكانات را دارند امّا به فكر فقير و محرومي نيستند. اينان در موارد گوناگوني، مورد سرزنش حضرت علي قرار گرفتهاند و حتّي نشست و برخاست با آنان را مذمّت كرده(3) و عاقبت بدي را براي آنان پيش بيني نموده است.(4)

منافاتي ندارد كه انسان در عين داشتن ثروت، در زندگي ساده زيست باشد. حضرت در عين كار و كوشش فراوان براي آباداني نخلستانها، حفر چاه و قنوات، و به دست آوردن دارايي فراوان، در راه خدا انفاق بسيار مينمود. در اين باره داستانهاي فراواني نقل شده است، ولي خود به نان جو بسنده مينمود و لباس مندرس ميپوشيد و ميفرمود: حاكم اسلامي بايد در سطح مردم جامعه زندگي كند.

حضرت علي(ع) سرمايه و مال دنيا را وسيلهاي براي خوشبختي در جهان آخرت قرار داده بود، نه براي زندگي مرفه در دنيا.

يكي از بزرگترين صفات انساني اين است كه بشر در عين توانگري، قناعت پيشه نمايد و در حالي كه ميتواند مرفهترين زندگي و بهترين وسائل عيش و نوش را براي خويشتن و خانوادهاش فراهم نمايد، زندگي سادهاي داشته باشد. اين كارها از انسانهاي بزرگ ساخته است.

عامه مردم كه معمولاً وضع خوبي نداشتهاند، اگر مشاهده ميكردند كه امامشان در خانهاي اشرافي زندگي ميكند و با لباسهاي فاخر و بهترين غذاها، زندگي را ميگذراند، زندگي بر آنها بسيار سخت ميگذشت و ايمان و باورشان به دين اسلام و امام معصوم(ع) ميگشت و چه بسا منجر به كفر و بي ديني ميشد، اين نكتهاي

است كه همه حاكمان و زمامداران اسلامي بايد بدان توجه داشته باشند.

پي نوشتها:

1. بحارالأنوار، ج 41، ص 125.

2. نهج البلاغه دشتي، حكمت 381.

3. همان، نامه 45، ص 553.

4. همان، ص 249.